नयाँ ‘भाइरस’ छिराएर एमाले कमजोर बनाउने रणनीतिमा ‘ब्रेक’

नेपाली राजनीतिमा आफूलाई निकै चतुर ठान्ने भूतपूर्व प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ पछिल्ला दिनमा राजनीतिक भीरमा पुगेको अर्थ लगाउन थालिएको छ । कार्यकर्ता खुशी पार्न र आन्तरिक सन्तुलन मिलाउन भन्दै कार्यकर्ता संख्या वृद्धिमा लागेका प्रचण्ड अहिले आफ्नै पार्टीको ढुंगो अडिएको अवस्थामा देखिन्छन् ।

पार्टी सुदृढीकरणका नाममा उनले एकपटक तीन हजार नौ सय ९९ केन्द्रीय सदस्यसम्म बनाएका थिए । तर २०७४ सालको चुनावमा पार्टीले आशा गरेअनुसारको नतिजा ल्याउन सकेन । अहिले फेरि मान्छे भित्र्याउने प्रयास भइरहे पनि पार्टीभित्र चिरा पर्ने संकेत देखिएको छ ।

पूर्वराष्ट्रपति विद्या भण्डारीसँगको समीकरण मिलाउँदै उनले राजनीतिक लाभ लिने ‘विद्या कार्ड’ खेल्न खोजे । तर, विद्याका साथ ‘जन्ते बाख्रो खान’ खोज्दा प्रचण्ड झन् भीरतर्फ तानिए । उनलाई लाग्यो कि विद्यालाई एमालेको लाइनमा ल्याएर नयाँ समीकरण बनाउन सकिन्छ । विद्यामा पनि एमालेमार्फत् फेरि सत्तामा पुग्ने लोभ पलाएको थियो ।

तर, घटनाक्रमले गम्भीर मोड लियो । एमालेको केन्द्रीय निर्णयले न विद्यालाई स्थान दिनसक्ने संकेत दियो, न प्रचण्डको योजना नै सफल हुने देखिन्छ । उल्टै एमालेभित्र ‘विद्या भाइरस’ छिराएर पार्टीलाई कमजोर बनाउने रणनीतिमा लागेका प्रचण्ड आफैं संकटमा परेका छन् ।

सत्तारुढ गठबन्धनका प्रमुख दलका नेता प्रचण्डले विपक्षी एमालेभित्रको समीकरण बिगार्न खोज्दा उनी स्वयं पनि उल्झिए । केपी शर्मा ओलीसँग खुलेर राजनीतिक टकराव लिने रणनीति प्रचण्डलाई नै महँगो पर्ने देखिएको छ ।

संविधानले पूर्वराष्ट्रपतिलाई राजनीति गर्न रोक लगाएको छैन, तर सार्वजनिक नैतिकता, संवैधानिक मर्यादा र राजनीतिक अभ्यासका दृष्टिकोणले यो विवादास्पद विषय हो । 

गत असार १४ गते काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रममा ‘राजनीतिमा आउने’ घोषणा गरेकी विद्याले एमाले भित्रिने संकेत दिइन् । त्यसपछि साउन ९ मा आयोजित पत्रकार सम्मेलनले उनको चाहना थप प्रष्ट भयो । तर एमालेले स्पष्ट रूपमा उनको बाटोमा ‘रातो झण्डा’ देखाएपछि प्रचण्डको योजना धराशायी हुनपुगेको हो ।

संविधानले पूर्वराष्ट्रपतिलाई राजनीति गर्न रोक लगाएको छैन, तर सार्वजनिक नैतिकता, संवैधानिक मर्यादा र राजनीतिक अभ्यासका दृष्टिकोणले यो विवादास्पद विषय हो । पूर्वराष्ट्रपति पार्टी राजनीतिमा फर्कन मिल्छ कि मिल्दैन भन्ने बहस सैद्धान्तिक मात्र होइन, व्यावहारिक पनि हो । प्रचण्डले पूर्वउपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुनलाई पार्टीमा ल्याएको उदाहरण दिँदै विद्यालाई एमालेमा ल्याउने रणनीति बनाए, तर ओली नेतृत्वको एमालेले त्यो योजना कुण्ठित गरिदियो ।

के भन्छ अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यास ?

अमेरिकालगायत थुप्रै मुलुकमा पूर्वराष्ट्रपतिहरू सक्रिय राजनीति वा सार्वजनिक जीवनमा देखिन्छन्, तर प्रायः औपचारिक पदमा बस्दैनन् । छिमेकी मुलुक भारत र चीनमा पूर्वराष्ट्रपतिहरू खुला दलीय भूमिकामा फर्कने अभ्यास नै छैन । नेपालको संविधान पनि यस विषयमा मौन छ, जसले विद्याको उपस्थितिलाई थप जटिल बनाइदिएको छ ।

विद्या भण्डारीको सक्रियता प्रचण्डका लागि नयाँ समीकरणको अवसर थियो, तर अहिले परिस्थिति उल्टिएको छ । पहिले माधव नेपाल, झलनाथ खनाल, वामदेव गौतम, घनश्याम भूसालजस्ता नेताहरूको काँध चढेर राजनीतिक खेल खेलेका प्रचण्ड अहिले विद्यालाई उचाल्ने नाममा आफैँ संकटमा परेका छन् । 

विद्यालाई अगाडि लगाउँदै ‘खसी खान’ जान खोज्दा, न जन्ती नै भनेको ठाउँमा पुग्यो, न खसी नै पाइयो । उल्टै प्रचण्डको रणनीतिक ‘हावा’ खुस्किएकाले उनी स्वयम् राजनीतिक भीरको डिलमा पुगेकोमा दुई मत छैन ।