स्कुल बन्द, तस्करीमा केटाकेटी सामेल

पारिबाट दश जनाको समूहमा अवैध सामान ल्याउन खोज्दा सिमानामा तैनाथ सशस्त्र प्रहरीको टोलीले रोकेको थियो । प्रहरीले सोधपुछ गर्ने क्रममा गाउँले पूरै उल्टिएर सशस्त्रको हतियार खोस्न थालेपछि गोली चलाउन बाध्य भएको बताइन्छ । सुनसरीको सिमानामा भएको उक्त घटनामा मारिएका व्यक्ति घुस्की गाउँका हुन् ।

स्थानीय जनप्रतिनिधि र सशस्त्रको संयमताका कारण घटनाले उग्र रूप भने लिन पाएन । कोरोनाको कारण स्कुल बिदा भएकाले पछिल्लो छ महिनादेखि पारिको भारतीय बजारबाट दैनिक हरियो केराउ (मटर),चिनीको पोका र मलको बोरा वारी ल्याउने काममा विद्यार्थीहरू समेत संलग्न भएका छन् । वारी र पारीका बजारमा इधरको माल उधर गरेर दैनिकी चलाउँदै आएका सीमा क्षेत्रका अधिकांश महिला र बालबालिकाले प्रायः पाँचदेखि १० केजीको पोको बोक्ने गर्छन् । निश्चित रकम उठेपछि बेलुकी राशन किनेर घरतिर लाग्ने उनीहरूको वर्षौंदेखिको दिनचर्या हो ।

हाम्रा सरकारी र स्थानीय निकायले पनि खाद्यान्न,सुपारीलगायतका वस्तुको गोदाम घर बनाउने अघोषित स्वीकृति सीमा नजिकै दिएका छन् । सिमानाको एकान्तमा सशस्त्र प्रहरी नदेखिएको मौका छोपेर यता आएका भारतीयले त्यसैगरी पोको सीमा कटाउँछन् र उताबाट हाम्रा स्थानीयले बोकेको पोको यता ल्याउँछन् । सिमाना कटिसकेपछि दुबैथरीले सहज ढंगले पोको वारपार गरेको खुशियालीमा सशस्त्रलाई हाँसेरै भएपनि गिज्याउन छाड्दैनन् ।

सिमाना व्यवस्थापनको लागि खटाइएका सशस्त्र र नेपाल प्रहरीको शक्ति वर्षौंदैखि त्यस्तै पोका समाउने र लठ्ठी बजाउने काममा सीमित छ । तर,त्यहाँ हुने विभिन्न खालका अपराध(हत्या,अपहरण,बिस्फोट), तस्करी र लागूपदार्थ ओसारपसारलगायतका विषयमा हाम्रा सुरक्षाकर्मीको ध्यान नै पुग्न सकेको छैन । कागजमा लेखिएपनि व्यवहारमा उक्त विषय कार्यान्वयन हुन सकेको छैन । यता अपराध गरेर अपराधी सजिलैसँग उता भाग्ने गरेका घटना र लागू पदार्थको ओसारपसार रोक्नेतर्फ राज्यले प्राथमिकता नै दिन नसकेकोमा केही सुरक्षा अधिकृत खिन्न देखिन्छन् ।

हुन तः पोके र झोले तस्करीलाई रोक्दा सरकारको राजश्व उठ्तिमा उल्लेख्य बृद्धि भएको छ । प्रदेश नं. १ का कतिपय भन्सार कार्यालयमा पछिल्ला वर्ष तीन गुणासम्म राजश्व बढेको छ । तर,सरकार राजश्व बृद्धिमा मख्ख हुँदा मुलुकको शान्ति सुरक्षा र सीमापार अपराध नियन्त्रण ओझेलमा परेको अवस्थामा त्यो अझ ठूलो घाटा हुने सुरक्षाविज्ञहरू बताउँछन् । मूलतः सशस्त्रको प्रमुख दायित्व र कर्तव्य सिमानामा गाडिएका सीमा स्तम्भ र सिमानालाई नै अद्यावधिक गर्नु हो । तर,परिस्थितिले तोकिएको दायित्व नै छायाँमा पर्ने जोखिम बढ्दै गएको छ ।

झापासँग जोडिएको सिमानामा मानिस आवतजावत गर्ने साना नाका मात्रै ९५ वटा छन् । तर, सामान आयात निर्यात हुँदा राजश्व उठाउने प्रयोजनको लागि जम्मा दुईवटा भन्सार तोकिएका छन् ।

उदाहरणको लागि झापासँग जोडिएको सिमानामा मानिस आवतजावत गर्ने साना नाका मात्रै ९५ वटा छन् । तर, सामान आयात निर्यात हुँदा राजश्व उठाउने प्रयोजनको लागि जम्मा दुईवटा भन्सार तोकिएका छन् । ती साना नाकाका अलावा अन्य खुल्ला ठाउँबाट पनि पोका बोकेका हुल धेरैजसो नेपालतिरै छिरेको देखिन्छ ।

कतिपय जिल्लाका धेरैजसो ठाउँमा दश गजालाई आँगन बनाएर दुबैतिर बकाइदा घर ठड्याइएको छ । हिजोका दिनमा नेताहरू झापाको सीमा नाघेर नक्सबाडी,सिलिगुडी,दार्जिलिङ गई बस्थे भने,भूटानी नेता टेकनाथ रिजाललगायत उताका कतिपय यता आएर पनि बस्थे । तर अहिले दश गजालाई आँगन बनाएर निर्माण गरिएको दोहोरो बजारले तस्करी,अपराधीलगायतका सबैलाई दुई नम्बरी काम गर्न हाइसञ्चो भएको छ ।

उता,झापामा पनि हालै सशस्त्रलाई अर्को समस्या आइलाग्यो । सीमा नजिकै गाईं काटेको खबर सबैभन्दा पहिले नेपाल प्रहरीलाई आएपछि वास्तविकता बुझ्न एउटा टोली त्यता गयो । गाई काटेको आरोप लागेका व्यक्तिलाई आवश्यक कारबाहीको लागि सदरमुकाम पठाउने तयारी गरिरहँदा एकाएक सरोकार नै नभएको सशस्त्रको गाडी तोडफोड गरेर गाडीभित्रका व्यक्तिको ज्यानै जोखिममा पर्ने भएपछि सशस्त्रले गोली चलाउन पर्यो ।

सीमा नजिकै सर्वत्र सशस्त्र प्रहरी परिचालन गरिएकाले स्थानीय सर्वसाधारणमा जे कुरामा रिस उठे पनि रिस साँध्ने र पहिलो निशाना सशस्त्र नै बन्ने गरेको देखिन्छ । बोर्डरको फ्रन्ट लाइनमा सशस्त्र खटिएकाले सीमानाकाको आउजाउमा कडिकडाउ गरेको रिस नेपाल प्रहरीले अनुसन्धान र कारबाही गर्ने विषयमा पनि सशस्त्रमाथि रिस पोख्ने गरिएको छ । सशस्त्र स्रोतका अनुसार संयम अपनाउँदा अपनाउँदै पनि सशस्त्रमाथिको प्रहार भने बढ्दै गएको छ ।